Mazmuny
Sınonımderi
Jalpy aqparat
Ishtiń aýyrsynýy – keýdeniń astyńǵy jaǵy men kindiktiń ústińgi jaǵynda aýrý seziminiń paıda bolýy. Adamnyń bul dene bóligi asqazan dep atalady.
Ishtińmúsheleri: óńesh, qaryn, ash ishek jáne toq ishek, baýyr, ót jáne uıqy bezderi ishilgen as pen qorektik zattardy qorytady, sińirilmeıtin zattardy aǵzadan bólip, syrtqa shyǵarady.
Pikirler
Jalpy ómirinde ishi aýyrmaǵan adam joq shyǵar. Biraq, kóp jaǵdaıda bul aýrý asa qatty medıtsınalyq máselelerdi týyndatpaıdy.
Aýyryp, sol aýrýdyń kúsheıe túsýi árqashan aýyr jaǵdaıdyń belgisi bola bermeıdi. Mysaly siz ishińizdiń qatty aýrǵanyn, qatty búrip ketkenin, gastroenterıtti vırýstyń saldarynan jıi gazdanyp, jel shyǵara berýińizdi salmaqty aýrý dep oılap qalýyńyz múmkin.
Keıde ómirge qaýip tóndiretin ash ishek pen toq ishektiń qaýipti isigi, soqyr ishektiń bastapqy satylary ǵana aýrý seziminiń qaýiptiligi bolýy múmkin. Olar ádette jeńil aýyryp bastaıdy nemese qatty aýyrmaı damıdy.
Asqazan aýrýy jaıyndaǵy basqa da pikirler:
Siz ishińizdiń jarty bóliginde quıylý sezimin sezinýińiz múmkin. Bul kóbinese ishektegi juqpaly aýrýdyń saldarynan bolady, ol jaǵdaıda ishekterdiń jumysy buzylady, jıi jel shyǵarý jaǵdaıy oryn alady. Eger aýrý kúsheıe tússe, ol ishek ótimsizdiginiń saldarynan bolýy múmkin.
Ish jaqtaǵy áıteýir bir jerdiń turaqsyz búrip aýrýy paıda bolýy múmkin. Aýrýdyń bul túri belgili bir aǵzanyń zaqymdanǵanynyń belgisi bolýy da ǵajap emes, ol mysaly: soqyr ishek, ót nemese, qursaqtyń zaqymdanýy saldarynan bolyp jatady.
Tolǵaq tıptes aýrý, bul aýrýdyń qaýipti túri emes, ol asqazanda shamadan tys gazdyń bólinýinen, jeldenýden týyndaıtyn jaǵymsyz jaǵdaı. Munyń saldarynan kóbinese dııareıa oryn alady. Aýrýdyń bul túri ary ketse 24 saǵatqa deıin sozylady nemese qaltyraý paıda bolýy múmkin.
Ishtiń búrip aýrýy, tolqyn tıptes áser beredi. Olar ádette, kútpegen jerden bastalady da, tosynnan basylyp qalady. Keıde bul jaǵdaı salmaqty máselelermen de astasyp ketip jatady. Búırekte jáne ótte tas bolsa, kóbinese asqazan osylaı túıilip aýyryp turady.
Sebepteri
Ishtiń aýrýyna túrli jaǵdaılar sebep bolady. Ózińizge qashan jedel medıtsınalyq kómek qajet ekenin bilip júrgenińiz abzal. Keıde mundaı aýrýlar uzaqqa sozylyp bara jatsa, dárigerge baryp tekserilshgenińiz jón bolady.
Ishtiń aýrýymen baılanysty salmaqty sebepter:
• Ish qatý;
• Ishektiń titirkengen sındromy;
• Tamaq allergeni nemese keıbir tamaqtardy durys qoryta almaý (mysaly, laktozany qoryta almaý);
• Tamaqtan ýlaný;
• Asqazan tumaýy (vırýsty gastroenterıt).
Basqa da qaýipti sebepter:
• Soqyr ishek;
• Ish qýystyq qolqanyń anevrızmasy;
• Ishektiń ótimsizzdigi jáne obsstrýktsııasy;
• Asqazannyń qaýipti isigi, toq ishek pen ash ishekte;
• Tasty jáne tassyz holetsıstıt (qýyqtyń qabynýy);
• Ishektegi qan aınalymnyń buzylýy;
• Dıvertıkýlıt;
• Asqazan-óńesh reflıýksi nemese as qortýdyń buzylýy, qyjyl;
• Ishektiń qabynbaly aýrýy ( Kron aýrýy nemese oıyq jaraly kolıt);
• Búırektegi tastar;
• Pankreatıt (uıqy beziniń qabynýy)
• Oıyq jara.
Keıde ishtiń aýrýy deneniń basqa jerleriniń aýrýlarymen baılanysty bolyp turady. Olar mysaly, keýde jaq nemese bókse jaq bolýy múmkin. Keıde ishtiń aýrýy tómendegideı jaǵdaılarda mazalaıdy:
• Júrek ustamasy;
• Etekkir aǵymynyń aýyr kezeńi;
• Endometrıoz
• Bulshyq etterdiń sozylýy;
• Jambas ústi aǵzasynyń qabynbaly aýrýy;
• Pnevmonııa;
• Tútiksheli (jatyrsyrty) júktiligi;
• Nesep joldarynyń ınfektsııasy.
Úıdegi kútim
Ishtiń jeńil aýrýlaryn emdeý úshin tómendegi keńesterdiń paıdasy tıip qalýy múmkin:
Kóp mólsherde sý nemese basqa da suıyqtyqtar ishińiz;
Emdelgennen keıin birneshe saǵat boıy qatty zattardy jemeńiz;
Eger aýrýdan keıin qussańyz 6 saǵat boıy eshnárse jemeı turyńyz da, odan keıin kúrish, alma botqasyn nemese qurǵaq peshenelermen qorektenińiz. Sútti azyq-túlikke jolamaı turyńyz.
Eger ishtiń aýrýy órge qaraı kóterilgendeı sezinseńiz jáne tamaqtan keıin osyndaı jaǵdaılar oryn ala berse, sondaı-aq, qyjyldy, asqazannyń buzzylǵanyn sezinseńiz antatsıdtiń kómegine júginińiz. Tsıtrýsty azyq-túlikti paıdalanbańyz, ásirese, quramynda maıy bar, qýyrylǵan nemese maıly taǵamdardy, tomatty, kofeındi, alkogoldi jáne gazdy ssýsyndardy ishpeńiz;
Asperın qoldanyp júrmeńiz, ıbýprofen nemese qabynýǵa qarsy dári-dármekterdi jáne esirtkilik tynyshtandyrǵyshtardy dárigerińizdiń ruhsatynsyz múldem paıdalanbańyz. Eger sizdiń aýrýyńyz qandaıda bir baýyr aýrýymen baılanysty bolsa, onda siz atsetamınfen negizdi tynyshtandyrǵysh dárilerdi qoldansańyz bolady.
Dárigerge qashan qaralý kerek
Tómendegideı jaǵdaılar oryn alsa, dereý medıtsınalyq kómekke júginińiz:
• Sol ýaqytta siz qaýipti isikke qarsy terapııa kýrsynan ótip júrseńiz;
• Úlken dáretke otyra almaı, tek qusyp júrseńiz;
• Eger sizdiń qusyǵyńyz qan aralas bolsa nemese úlken dáretińizden qan aralasyp shyqsa (ásirese túsi qoıý qońyr nemese qara tústi bolasa);
• Keýde, moıyn, ıyq jaqtardyń aýrý sezimi baıqalsa;
• Ishińiz kútpegen jerden túıilip aýyryp ketse;
• Eki jaýyrynyń arasynda aýrý sezimi bolsa;
• Ishińiz keýip, aýyryp tursa;
• Júkti bolsańyz;
• Tynys alý qıynǵa soqsa.
Tómendegideı jaǵdaılar oryn alsa dárigerge habarlasyńyz:
• Ish jaqta bir jaǵymsyzdyq týyndasa, jáne ol bir aptaǵa sozylyp, asyp bara jatsa;
• Ishtiń aýrýy 24-48 saǵat ishinde jazylmasa, jáne júrek aınyp, qusyp júrseńiz;
• 2 apta boıy ishtiń kebýi ketpeı qoısa;
• Jıi nesep shyǵarylsa, nesep shyǵarǵan kezde qyzǵandaı sezip týyndasa;
• 5 kún boıy ishtiń qótýi basylmasa;
• Ishtiń aýrýy qaltyraýmen ushtasyp ketse (eresekter 37,7°S, al balalar 38°S asyp ketse)
• Tábet joǵalsa;
• Jatyrdan uzaq ýaqyt qan ketip jatsa;
• Salmaq ózdiginen túsip ketse.
Dáriger qabyldaýynda qandaı jaǵdaılar oryn alady
Dáriger sizdi tekserip, sizde paıda bolǵan sımptomdar men aýrýdyń buryn bolǵan ózgeristerin suraýy múmkin. Spetsıfıkalyq sımptomdar, aýrýdyń ornalasýy jáne onyń paıda bolǵan ýaqytyn anyqtaý arqyly dáriger ishtiń aýrýynyń sebebin anyqtaıdy.
Sizge mynadaı saýaldar qoıylýy múmkin:
• Siz aýrýdyń qaı jerińizde ezinip júrsiz?
• Aýrý aýysyp tura ma, álde belgili bir jerdi ǵana aýyrtyp júr me?
• Omyrtqalaryńyzda, shabyńzda nemese aıaǵyńyzdyń tómengi jaǵnaǵy aýrý sezimderi tara ma?
• Omyrtqanyń aýrýy qatty, tolǵaqty túrde bola ma?
• Sizde buǵan deıin basqa da kúrdeli aýrýllar boldy ma? Eger bolsa, ol qansha ýaqytqa sozyldy?
• Aýrý qashan mazalady? Mysaly, tamaqtan keıin nemese etekkir kezinde me?
• Aýrýdyń kúsheıýine ne áser etip júr? Mysaly, ishkende, kúızelis kezinde nemese jatqan kezde me?
• Aýyrǵany qaıtkende basylady? Mysaly, sút ishkende, ishti bosatqanda nemese antatsıdterdi qabyldaǵanda ma?
• Qandaı dárilerdi paıdalanasyz?
• Jaqyn arada jaraqat alyp qalǵan joqsyz ba?
• Júktisiz be?
• Izdi taǵy qandaı sımptomdar mazalap júr?
Aýrýdy anyqtaý úshin tómendegideı teksserýler júrgizilýi múmkin:
• Barıı arqyly klızma qoldaný;
• Qan, nesep, nájisten taldama alý;
• Kompıýterli tomografııa (KT);
• Kolonskopııa nemese rektoromanoskopııa;
• Elektrokardıografııa (EKG);
• Úsh-qurlysty ÝDZ-ǵa túsirý;
• Óńesh jáne áshekti rentgenologııalyq túsirilimder serııasynan ótkizý;
• Ish-qurlysty aǵzalaryn rentgenogrfııalyq sholýdan ótkizý.
Aldyn alý
Keıbir keńesterge qulaq túre otyryp, ishtiń aýrýyn basýǵa bolatyndyǵyna kóz jetkizdik:
• Maıly nemese quyrylǵan tamaqtardy jemeńiz;
• Ár kún saıyn kóp mólsherde sý ishińiz;
• Tamaqty azdan, biraq, jıi ishińiz;
• Dene jattyǵýlarymen turaqty túrde aınalysyńyz;
• Gaz bóldiretin azyq-túlikti shektep qoldanyńyz;
• Tamaǵyńyzdyń quramynda jasunyq bar ma, soǵan mán berińiz. Kókónister men jemisterdi jıi paıdalanyńyz.
Sınonımderi
Ishtiń aýyrsynýy; Ishek shanshýlary; Asqazannyń aýyrsynýy.
Tegter:
baýyr
asqazan
aýrý
soqyr ishek
shanshý
ishtiń qatýy
ishektiń ótimsizdigi