Mazmuny
Nefrotıkalyq sındrom — kúndelikti neseppen aqýyzdyń kóp mólsheriniń joǵaltylýymen, búırek shýmaqshalarynyń qyzmetiniń buzylýy saldarynan organızmde úshglıtserıdter jáne holesterın deńgeıiniń joǵary bolýymen sıpattalatyn jaǵdaı.
Nesep bólý júıesi búırekten, nesepaǵardan, úrpiden jáne nesepqaptan (qýyq) turady.
Búırek –jupty aǵza. Ár búırektiń tostaqshasy, túbekshesi, ózektik jáne qabyqtyq zattegi bar. Búırektiń qan aınalymy búırek arerııasymen qamtamasyz etiledi, al búırek venasy búırekten venalyq qandy shyǵarady. Búırekte qan súziledi jáne organızm qoqystardan tazartylyp, neseppen nesepaǵar arqyly shyǵarylady. Súzilýdiń buzylysynda nefrotıkalyq sındrom baıqalýy múmkin.
Nefrotıkalyq sındrom kez kelgen jasta paıda bolady. Balalarda aýrý 2-6 jas aralyǵynda ke taralǵan. Bul buzylys áıelderge qaraǵanda erlerde jıirek kezdesedi.
Árqashan derlik nefrotıkalyq sındromnyń negizinde nefrıttiń (streptokokktan (mıkrob túri) týyndaǵan búırek aýrýy) qandaı da bir túri jatady.
Sındromnyń jiti túriniń ózi birtindep bastalady, alaıda, sındromnyń damýy týyndatýshy faktorlardyń biriniń áser etýinde údeıdi, mysaly, streptokokty baspada nemese basqa aýrýda. Nefrotıkalyq sındromnyń naqty osyndaı damýyn jiti ataıdy, sebebi, barlyq sımptomdary tez kórinis beredi.
Alaıda, aýrý kórinetin alǵashqy belgilerinen biraz ýaqyt buryn damı bastaıdy. Eger aýrý birtindep ýshyǵatyn bolsa, bul túri jitileý atalady.
Nefrotıkalyq sındromnyń sozylmaly barysy kezeńdi qaıtalanbaly aýrý sanalady.
Aýrý kelesi aýrýlardyń nátıjesinde paıda bolýy múmkin:
· Qant dıabeti
· Genetıkalyq buzylystar
· Immýndyq júıeniń buzylystary
· Infektsııalar (mysaly, jiti farıngıt, gepatıt nemese mononýkleoz)
· Qaterli isik.
Sondaı-aq, aýrý dárilerdiń keıbir túrin qoldaný nátıjesinde paıda bolýy múmkin.
Nefrotıkalyq sındrom búırektiń kelesi aýrýlarymen qatar paıda bolýy múmkin:
· Fokýstyq jáne segmenttik glomerýloskleroz (búırektiń zaqymdanýy)
· Glomerýlonefrıt (glomerýlalardyń qabynýymen sıpattalatyn búırek aýrýy)
· Mezangıokapıllıarlyq glomerýlonefrıt (glomerýlonefrıttiń túri)
Nefrotıkalyq sındromǵa shaldyqqa naýqastarǵa bettiń jáne qabaqtyń isinýi tán.
Aldymen qabaq, bet, bel aýmaǵy men jynystyq aǵzalardyń isinýi paıda boldy, odan keıin barlyq teri astylyq talshyqtarǵa (teri astyndaǵy maı qabaty) taraıdy, kóbinese, búkil deneniń teri astylyq talshyǵyna taraıdy.
Dene qýysynda suıyqtyq jınalýynyń mańyzdy belgisi:
· astsıt (ish qýysynda suıyqtyq jınalýy);
· gıdrotoraks (plevra qýysynda – ókpe men qabyrǵa arasyndaǵy keńistikte suıyqtyq jınalýy);
· gıdroperıkard (perıkard – júrek ornalasatyn qorjynda suıyqtyq jınalýy).
Dıstrofııalyq (tinderdiń qorektenýi buzylysynyń saldarynan) teriniń ózgerisi uzaq ýaqyt bolatyn isinýde paıda bolady: qurǵaqtyq, qabyrshaqtaný, syzattar, olar arqyly suıyqtyq aǵady.
Nefrotıkalyq sındromǵa kúmán bolsa, nefrologqa (búırek aýrýlarymen aınalysatyn maman) kóriný qajet. Ol kelesi taldaýlardy taǵaıyndaıdy:
· qannyń jalpy taldaýy;
· qannyń bıohımııalyq taldaýy;
· táýliktik neseptegi aqýyz mólsherine taldaý;
· búırek bıopsııasy (bir nemese eki búırekten tin bóligin alý);
· búırek tinin tsıtologııalyq zertteý (jasýshalardy zertteý);
· búırek tinin morfologııalyq zertteý (tindi zertteý).
Sondaı-aq, kelesi zertteýlerdi júrgizý qajet:
· elektrokardıografııa;
· ókpe rentgenografııasy;
· ishki aǵzalardyń keshendi ýltradybystyq zertteýi.
Nefrotıkalyq sındromdy emdeý maqsaty – aýrýdyń aýyrlyǵyn azaıtý jáne búırekti zaqymdaýǵa aparýy múmkin asqynýynyń aldyn alý.
Bul kezde ádette, aýrýdy týyndatqan alǵashqy sebebin emdeıdi. Kóbinese, naýqastarǵa ómir boıy emdelýine týra keledi.
Aýrýdy emdeý ádisteri:
· búırek zaqymdanýy bolmas úshin, arterıaldyq qysymdy qalypty deńgeıde ustaý (130/80 mm rt. st.) nemese odan tómen. Kóbinese, arterıaldyq qysymdy azaıtý úshin angıotenzın-aınaldyrýshy fermentti tejeýshiler jáne angıotenzın-II retseptorlaryn basýshylar qoldanylady.
· Naýqasqa ımmýndyq jaýapty basatyn jáne azaıtatyn gormondar (kortıkosteroıdtar) jáne basqa preparattar taǵaıyndalýy múmkin.
· Qandaǵy holesterın deńgeıin azaıtý júrekte jáne júrek tamyrlarynda máseleler paıda bolý yqtımaldyǵyn azaıtady. Keıbir naýqastarǵa qandaǵy holesterın jáne úshglıtserıdter deńgeıin azaıtý úshin dári qabyldaý qajet bolady.
· Tuzy az emdám qol-aıaqtyń isinýin azaıtýǵa kómektesedi. Nesep aıdaıtyn quraldardy (dıýretık) qabyldaý da isinýdi azaıtýǵa yqpal etedi.
· Aqýyzdyń mólsheri az emdámdi tutyný da naýqastyń jaǵdaıyn jaqsartýǵa yqpal etedi.
· Naýqasqa D dárýmeni taǵaıyndalýy múmkin, eger nefrotıkalyq sındrom uzaq ýaqyt baıqalsa jáne emdeýge kónbeıtin bolsa.
· Tromby túzilýiniń aldyn alý úshin naýqasqa qan uıýyna qarsy preparattar (antıkoagýlıanttar) taǵaıyndalýy múmkin.
Emdeý nátıjeleri ár naýqasta ár túrli bolady. Aýrý jiti jáne qysqa merzimdi bolýy múmkin, nemese sozylmaly jáne emdeýge kónbeýi múmkin. Emdeý barysynda paıda bolýy múmkin asqynýlar da onyń tıimdiligine áser etedi.
Keıbir jaǵdaıda naýqastarǵa dıalız (qannan qoqystardy shyǵaratyn jasandy búırek apparaty) jáne búırek almastyrý qajet bolady
· Búırektiń jitileý jetkiliksizdigi
· Ateroskleroz jáne onymen baılanysty júrek aýrýlary
· Búırektiń sozylmaly aýrýy
· Suıyqtyq mólsheriniń artýy, júrektiń irkilisti jetkiliksizdigi, ókpeniń isinýi
· Infektsııalar, onyń ishinde, pnevmokokktyq pnevmonııa
· Tamaqtanýdyń buzylysy
· Búırek venasynyń trombozy.
Nefrotıkalyq sındromnyń sımptomdary baıqalsa, dárigerge kórinińiz.
Kelesi jańa sımptomdar paıda bolsa, dárigerge kórinińiz:
· jótel
· neeptiń sırek júrýi
· nesep júrgendegi jaısyzdyq
· ysyný
· kúshti bas aýrýy
· bóritken.
Jańa sımptomdar paıda bolsa, jedel járdemdi shaqyryńyz.
Nefrotıkalyq sındromǵa yqpal etken aýrýlardy emdeý aýrýdyń qaıtalanýynyń aldyn alady.
Aqparat kózi: AQSh Ulttyq densaýlyq ınstıtýttarynyń málimetter qory: http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000490.htm