Mazmuny
Lımfoma – lımfa júıesiniń qaterli isik aýrýy.
Lımfa júıesi – aǵzalardyń, tinder men jasýshalardyń kesheni, olardyń jumysy organızmdi túrli aýrýlardan qorǵaýǵa baǵyttalǵan. Bul júıege aıyrshabez, kók baýyr, badamsha bezder, lımfa túıinderi kiredi. Aıyrshabez balalarda qyzmet ete bastaıdy, 40 jasqa taman óziniń belsendiligin joǵaltady. Lımfa júıesinde 2 túrli jasýshalar bolady: T jáne V-lımfotsıtteri, olar bógde organızmderdi joıýǵa jaýap beredi. Olardyń sheksiz bólinýinde lımfoma paıda bolady.
Kóbinese, lımfomalar lımfa júıesindegi nemese ishki aǵzalardaǵy qattylaý isikter, aýyrsynbaıtyn, ulǵaıǵan lımfa túıinderi sekildi kórinis beredi. Lımfoma jasýshalary búkil organızmge ótip, taralýy múmkin.
Lımfomalardyń ishinde lımfogranýlematozdy (Hodjkın lımfomasy) bóledi, lımfomalardyń basqa túrleri – hodjkındik emes lımfomalar.
Lımfoma tómen (baıaý ósetin), ortasha jáne joǵary dárejeli bolady. mysaly, Býrkıtt lımfomasy – aýyr dárejeli, follıkýlıarlyq lımfoma – tómen dárejeli.
HODJKIN LIMFOMASY
Hodjkın Lımfomasy, nemese lımfogranýlematoz, lımfa túıinderinde, kók baýyrda, baýyrda, súıek kemiginde isik jasýshalarynyń bolýymen sıpattalady. Paıda bolý sebebi belgisiz.
HODJKINDIK EMES LIMFOMA
Hodjkındik emes lımfomalardyń kópshiligi lımfa túıinderinde nemese lımfa aǵzalarynda (kókbaýyr, tımýs (aıyrshabez), badamshabez) paıda bolady. lımfa túıinderi men jasýshalary búkil organızm boıynda ornalasady, sondyqtan, lımfoma baýyrda, asqazanda, júıke júıesinde nemese basqa ishki aǵzalarda damýy múmkin.
Kóbinese, lımfomanyń sebepteri belgisiz.
Jalpy sımptomdary:
· Moıyn aýmaǵyndaǵy, qoltyq astynda nemese shaptyń aýmaǵynda lımfa túıinderiniń aýyrsynbaıtyn isinýi
· Qyzba (temperatýranyń artýy) jáne qaltyraý
· Túngi terleý
· Salmaq joǵaltý
· Tábet joǵaltý
· Teriniń qyshýy
Basqa sımptomdary:
· Teridegi qyzyl daqtar
· Júrek aınýy, qusý, ishtegi aýyrsyný
· Jótel nemese entigý.
Keıbir adamdarda B-sımptomdary paıda bolady, olar:
· Túngi terleý
· Salmaqty kenet joǵaltý, ádette, dene salmaǵynan 10%-dan astam
· Dene temperatýrasynyń artýy, paıda bolyp, joıylady, ásirese, keshki ýaqytta
· Teriniń qyshýy, ádette, bóritkensiz
· Ádetten tys, kúshti sharshaý.
Naýqas lımfa túıinderiniń ulǵaıýyn nemese lımfomanyń basqa sımptomdaryn baıqasa, dáriger tolyq medıtsınalyq tekserý ótkizýi tıis. Oǵan moıynnyń, qoltyq asty men shaptyń aýmaǵyndaǵy lımfa túıinderin qaraý jatady. Sondaı-aq, baýyr men kókbaýyrdyń ulǵaıýyn tekserý qajet. Dárigerge jaqynda bolǵan ınfektsııalyq jáne basqa aýrýlar týraly, densaýlyq jaǵdaıy týraly aıtý qajet.
Dáriger aýrýdy kelesi tekserýlerden keıin anyqtaı alady:
· Lımfa túıinderiniń bıopsııasy – lımfa túıinderin tesý jáne tinniń bólikterin mıkroskoppen zertteý
· Súıek kemiginiń bıopsııasy.
Basqa taldaýlarǵa jatatyndar:
· Qannyń jalpy taldaýy
· Qannyń bıohımııalyq taldaýy – aqýyz, nesep qyshqylynyń jáne basqa zertteýler, baýyr men búırek qyzmetin tekserý úshin
· Keýde qýysynyń, ish qýysy men jambas qýysynyń kompıýterlik tomografııasy
· Gallıımen skanerleý (ókpeniń nemese lımfa túıinderiniń qabyný aýrýlaryn anyqtaý úshin)
· PET (pozıtrondyq-emıssııalyq tomografııa) skanerleý – adamnyń ishki aǵzalarynyń zertteýdiń radıonýklıdtik tomografııalyq ádisi.
Taldaýlar lımfomanyń bolýyn anyqtasa, qosymsha testiler arqyly onyń taralýyn bilýge bolady. bul úrdis lımfomanyń satysyn anyqtaý atalady, bul ári qaraı emdeýdi anyqtaýǵa kómektesedi.
Emdeý kelesilerge baılanysty:
· Lımfomanyń túrine
· Lımfomanyń satysyna, qashan alǵan anyqtalýyna
· Naýqastyń jasy men densaýlyq jaǵdaıyna
· Sımptomdardyń bolýyna, onyń ishinde, salmaq joǵaltýǵa, qyzbaǵa jáne túngi terleýge.
Emdeý túrleri:
· Hımııalyq emdeý –emdeýdiń negizgi túri. Kóbinese, birneshe preparattyń birigýi qoldanylady. V-jasýshalyq hodjkındik emes lımfomada jıi qoldanylatyn preparattyń áreket etýshi zattegi - rıtýksımab (Rituxan).
· Sáýlemen emdeý sáýlelenýge qol jetimdi lımfomada qoldanylady. Radıo- ımmýndyq emdeý sırek qoldanylady. Bul isik jasýshalaryn joıý úshin radıoaktıvti zattekterdi antıdenelermen birge qoldaný.
· Súıek kemigin almastyrý.
Boljamy ár naýqas úshin jeke, lımfomanyń túrine jáne taralýyna baılanysty.
Biraq keıbir jalpy jaıttar lımfomanyń barlyq túrine qatysy:
· Erte satydaǵy lımfomalar (I nemese II) jazylýǵa yqtımaldyǵy joǵary, kesh satysyna qaraǵanda (III nemese IV).
· Baıaý ótetin lımfomalardyń kópshiligi kórinis bermeıdi, sondyqtan, kóp jyldar boıy emdelmeıdi. Bul túrleri emge kóne bermeıdi, olardy emdegennen keıin sımptomdary qaıta oralady. Qaıta emdeý kýrsy aýrýdy toqtatqanymen, sımptomdary qaıta oralýy múmkin.
· Lımfomanyń joıqyn túrleri kesh satysynda ólim-jitimge aparýy múmkin bolǵanymen, olar durys emdeýde emge kónýi múmkin.
· Aýtoımmýndyq gemolıtıkalyq anemııa
· Immýnıtettiń tómendeýi jáne juqpalarǵa beıimdilik.
· Hımııalyq emdeý preparattarynyń janama áserleri.
Eger lımfomanyń sımptomdary anyqtalsa, dárigerge kórinińiz. Naýqasta joǵaryda atalǵan sımptomdar bolsa, ol udaıy dene temperatýrasynyń qubylýyn nemese juqpanyń basqa belgilerin sezinedi, bul týraly emdeýshi dárigerge dereý habarlaý qajet.
Lımfomanyń aldyn alý boıynsha qazirgi kezeńge deıin ádister anyqtalmaǵan.